Διπλωματία, ping pong και ανταλλαγές δώρων

Πώς δυο παίκτες του ping pong κατάφεραν να αλλάξουν οριστικά τις διπλωματικές σχέσεις των χωρών τους ανταλλάσσοντας δώρα;

Πολεμικό χάος, ιδεολογικές αντιπαλότητες και μια οικουμενική καχυποψία ζωγράφισαν τον καμβά της δεκαετίας του 1970. Αντίθετα σε αυτό το πολεμοχαρές ρεύμα πήγαν δυο πρωταθλητές το 1971 στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ping pong στη Nagoya της Ιαπωνίας, το οποίο αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος στη γεφύρωση των σχέσεων δυο σημαντικών υπερδυνάμεων της εποχής, των ΗΠΑ και της Κίνας, δυο χώρες που για πολλές δεκαετίες βρίσκονταν σε αντίπαλα στρατόπεδα.

Στη διάρκεια του πρωταθλήματος, ο Αμερικανός παίκτης Glenn Cowan, δεν επιβιβάζεται στο λεωφορείο της ομάδας του όμως, για καλή του τύχη, ένα λεωφορείο με επιβιβασμένους παίχτες με κόκκινες φανέλες τον δέχεται. Η κινέζικη ομάδα ωστόσο, δεν ήταν ιδιαίτερα φιλική προς τον Αμερικανό Cowan. Δεδομένου του κλίματος της εποχής και των -όχι και τόσο καλών- σχέσεων Κίνας με ΗΠΑ, αντιμετωπίστηκε με επιθετικά βλέμματα και συρρικνώθηκε μπροστά τους, γεγονός αναπόφευκτο. Με μια ιστορική αργότερα κίνηση, ο Κινέζος πρωταθλητής Zhuang Zedong, προσέγγισε τον Glenn με τον διερμηνέα του για να σφίξουν χέρια και να μιλήσουν. Αποφάσισε να δωρίσει στον Cowan ένα μεταξωτό πανί το οποίο απεικόνιζε το όρος Huang στην Κίνα, ένα βουνό λατρευτό από τον κινέζικο λαό για την πανέμορφη χλωρίδα του. Τη στιγμή της εξόδου τους από το λεωφορείο, οι δημοσιογράφοι κατάφεραν να αποθανατίσουν τους δύο παίκτες μαζί. Την επόμενη μέρα, ο Glenn Cowan δώρισε στον Zhuang ένα μπλουζάκι με στάμπα το σήμα της ειρήνης και το στίχο «let it be» των Beatles. Ένα προσωπικό δώρο από μεριάς του αυτοαποκαλούμενου «hippy» Αμερικανού πρωταθλητή.

Η συζήτηση που προκλήθηκε χάρη στις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από τους δημοσιογράφους, πρωταγωνιστούσε στον χώρο του πρωταθλήματος. Ήταν μια κίνηση καλής θελήσεως που προκάλεσε το ενδιαφέρον των δυο κυβερνήσεων. Η άθελα άριστη διπλωματική σκέψη του Zhuang ήταν το σημείο μηδέν μιας επιχείρησης γεφύρωσης των διαφορών της Κίνας και των ΗΠΑ.
Λίγες μέρες μετά την ανταλλαγή των δώρων, στις 6 Απριλίου του 1971, ο Κινέζος Πρόεδρος Mao Zedong έστειλε επίσημη πρόσκληση στην αμερικανική ομάδα ping pong για διεξαγωγή φιλικών παιχνιδιών μεταξύ των δύο ομάδων. Αυτή η κίνηση σόκαρε τους Αμερικανούς, οι οποίοι δέχτηκαν την πρόσκληση, πεινασμένοι για ευκαιρίες σύνδεσης με την Κίνα, ειδικά την περίοδο που ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon ήθελε σύντομα να άρει το εμπάργκο. Στα απομνημονεύματα του, ο Πρόεδρος Nixon γράφει πως ποτέ δεν θα περίμενε η κινέζικη πρωτοβουλία να ερχόταν με τη μορφή ping pong.

Είχαν μείνει μόνο οι ρυθμίσεις των διαβατηρίων των παικτών και όλα θα ήταν έτοιμα. Στα ύστερα χρόνια του «ερυθρού τρόμου» και του μακαρθισμού, τα ταξίδια στις κομμουνιστικές χώρες ήταν απαγορευμένα από τις ΗΠΑ, με τις παραβιάσεις να συνοδεύονται με σκληρές τιμωρίες και κατηγορίες για προδοσία. Αυτός ήταν ο τρόπος των ΗΠΑ να αποτρέψουν τη διάδοση κομμουνιστικών ιδεών, οι οποίες ήταν επικίνδυνες για τις κυβερνήσεις και τα καπιταλιστικά συμφέροντα. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, από την ίδρυση της το ’49, θεωρούταν κομμουνιστική και είχε βρεθεί αντιμέτωπη με τους Αμερικανούς σε πολλά πεδία μάχης.

Η μετάβαση των παικτών λοιπόν έπρεπε να γίνει με ειρηνικές διαδικασίες. Η ευκαιρία για την αρχή μιας νέας οικονομικής και διπλωματικής σχέσης δεν ήταν δυνατό να μην αδραχτεί. Με όλες τις απαραίτητες ρυθμίσεις ολοκληρωμένες, στις 10 Απριλίου η Αμερικανική ομάδα πέρασε την γέφυρα που ενώνει το Χονγκ Κονγκ με την Κίνα σε μια ιστορική στιγμή για τις σχέσεις των δύο χωρών.

Σίγουρα, η υπερηφάνεια και ο ενθουσιασμός για την ομάδα τους θα είχαν κατακλύσει τους Αμερικανούς πολίτες οι οποίοι, σύμφωνα με το Public Broadcasting Service (PBS), κάθε πρωί σηκωνόντουσαν για να πάρουν την εφημερίδα και να διαβάσουν τα νέα της στην άλλη μεριά του Ειρηνικού. Προς απογοήτευσή τους όμως η αμερικανική ομάδα έχανε διαρκώς. Είχαν άλλωστε να κάνουν με τους πρωταθλητές του ping pong, μία από τις καλύτερες ομάδες παγκοσμίως. Οι ήττες δεν φαινόταν όμως να πτοούν τους Αμερικανούς παίκτες. Τα ταξίδια στο Σινικό Τείχος και τα Θερινά Ανάκτορα του Πεκίνο, η επαφή με τους απλούς πολίτες και την κουλτούρα της χώρας γέμιζαν τον χρόνο της αμερικανικής ομάδας. Οι εμπειρίες του ταξιδιού ήταν ανεκτίμητες και διαμόρφωσαν τις απόψεις των Αμερικανών πρωταθλητών αλλά και των πολιτών που έβλεπαν μέσα από τα μάτια της ομάδας και των δημοσιογράφων. Μετά από περίπου μια εβδομάδα, στις 17 Απριλίου οι φιλικοί αγώνες τελείωσαν και η αμερικανική ομάδα αποχώρησε από τα κινέζικα εδάφη.

Η διπλωματική προσπάθεια είχε στεφθεί με επιτυχία, με τους καρπούς της ώριμους πια να συλλεχθούν από τις κυβερνήσεις. Στη διάρκεια του ταξιδιού ο Nixon είχε ήδη αίρει το embargo και είχε κάνει ευκολότερες τις μετακινήσεις προς την Κίνα. Το παλιρροϊκό κύμα μιας απλής ανταλλαγής δώρων οδήγησε στη διαμόρφωση των σχέσεων δύο χωρών που χρειαζόταν επειγόντως μια αφορμή. Στις 15 Ιουλίου του ’71, ο Nixon ανακοίνωσε πως θα επισκεφθεί τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και έτσι έγινε ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος που την επισκέφθηκε.

Η θέληση δύο απλών παικτών να μοιραστούν τα πολιτισμικά τους αγαθά στα πλαίσια της ευγενούς άμιλλας αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός στην ιστορία του αθλητισμού, αλλά και της διπλωματίας. Η απεικόνιση της Κίνας στα μέσα της Αμερικής ξεκίνησε να αλλάζει. Αποδείχθηκε πως σημασία δεν έχουν τα στερεότυπα, αλλά οι σχέσεις που οι αθλητές είχαν τη θέληση να αναπτύξουν μαζί με την αμφίδρομη επιθυμία να μοιραστούν τους πολιτισμούς τους. Αν δυο παίκτες που μεγάλωσαν με στερεοτυπικές αντιλήψεις για αντίθετους λαούς και ιδεολογίες μπόρεσαν να τις ξεπεράσουν και μέσω της πράξης τους να αναδείξουν μεγαλύτερα ζητήματα, εμείς τι θα μπορέσουμε να καταφέρουμε αν προσπαθήσουμε;