Ο ενάρετος, ελεύθερος και πάντα ανήσυχος

“Τι να τα κάνουμε τα γράμματα, όταν μας λείπει η καλή συμπεριφορά” φράση που στην οικογένεια μου περνάει από γενιά σε γενιά, σαν κειμήλιο περιουσίας που για να αντιληφθείς την αξία του τίθεται σαν προϋπόθεση η ανάλογη ωριμότητα. Άργησα πολύ να αντιληφθώ το περιεχόμενο της φράσης που άκουγα πάντα συνοδευόμενο από νεύμα απογοήτευσης, σαν την χειρότερη επίκριση.

Σε μια εποχή όπου η μαζοποίηση κάνει τους ανθρώπους χειραγωγήσιμους, όποιος μελετά και ψηλαφίζει τον κόσμο μοχθώντας για την προσωπική του ανάπτυξη και παιδεία είναι επικίνδυνος. Εκείνος που δομεί την κοσμοθεωρία του ορμώμενος από την ανάγκη του να “κοσμήσει” τον νου του, είναι ελεύθερος και μόνιμα ανήσυχος. Η μόρφωση, η αγωγή και η παιδεία, αν και τρία εντελώς ξεχωριστά στοιχεία σμιλεύουν το ποιον και την ουσία του ανθρώπου. Είναι συνδυασμός που προσδίδει δύναμη και όποιος την χειρίζεται με οδηγό την ηθική, είναι άνθρωπος με ανθρωπιά.

Το ρήμα “παιδεύω” αντηχεί επίπονο και χρονοβόρο. Αφήνει μια αίσθηση μόχθου και αλληλεπίδρασης του ιδίου με το σύνολο. Ο τερματισμός στον αγώνα της “παιδείας” τελειώνει εκεί που τελειώνει ο άνθρωπος. Ξεκινάει εκεί που τα μάτια θολώνουν και βλέπει η ψυχή, εκεί που τα όρια της σκέψης χαλαρώνουν και η θέαση των πραγμάτων αποκτά διαστάσεις. Η εκλέπτυνση αυτή του νου καθορίζει τις επιλογές μέχρι που η παιδεία γίνεται τρόπος ζωής του ανθρώπου και συλλογικά ονομάζεται πολιτισμός.

Έτσι φτάνουμε ως άνθρωποι σε όσα μας “άγουν”, την υπευθυνότητα των επιλογων, την συμπεριφορά- σε όσα στοιχίζουν στην κρίση μας, τις αξίες μας- εκεί που τα ένστικτα συναντούν την συνείδηση και το αποκαλούμε ιδιοσυγκρασία, νοοτροπία, αγωγή.

Αν και θεμελιώδης οι προαναφερθείσες ευθύνες, εναπόκειται στο άτομο να καλλιεργήσει την ικανότητα του να είναι κομμάτι του “κόσμου”. Η εκπαίδευση παρόλα διαφέρει. Εμπερικλείει όλες τις γνώσεις και τα πλούτη που ο κόσμος έχει γεννήσει, θεωρίες, πράξεις και πολύτιμα “βραχιόλια” που φορά κανείς στην ζωή. Είναι ο στόχος που βάζει ο καθένας με τον θεό να φτάσει εκεί για οπού δημιουργήθηκε. Είναι όμως και η ευκαιρία διεκδίκησης ενός ατόμου να αφήσει το “ίδιον” και να εξελιχθεί ως ιδιότητα.

Για μια ακόμα φορά, ο άνθρωπος καλείται να αφήσει την μονάδα και να εκκολαφτεί ως κομμάτι ενός συνόλου, ακόμα και αν η ιδιότητα του είναι τόσο μοναχική όσο ενός ποιητή.

Υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά, κάτι μεταξύ χειλέων και κύλικος, που κάνει τους ανθρώπους ακόσμους, κενούς. Εκείνη η λεπτή ισορροπία μεταξύ στεγνής και άοσμης γνώσης που δίνει στον άνθρωπο δύναμη και καταξίωση και μεταξύ της αγωγής, της παιδείας και την σταδιοδρομία της προσωπικής εξέλιξης που δίνει στον άνθρωπο κάτι το ανθρώπινο.

“Τι να τα κάνουμε, παιδί μου, τα γράμματα, όταν μας λείπει η καλή συμπεριφορά;” Δυνατός μαχητής της ζωής είναι εκείνος που έχει ως εφόδια την παιδεία, την αγωγή και τα αναμειγνύει με την εκπαίδευση, ώστε να είναι ενάρετος, ελεύθερος και πάντα ανήσυχος.